 |
| Het kasteel Banffy in 1890 |
Gisteren ben ik begonnen in het eerste deel van de Transsylvaanse trilogie van de Hongaarse edelman en minister Miklós Bánffy, 'Geteld, geteld'.
Geteld, geteld is het eerste deel van de trilogie, en het eerste werk dat Bánffy onder zijn eigen naam publiceerde, in 1934. De hoofdpersoon, graaf Bálint Abády, lijkt in menig opzicht op zijn schepper: een verlichte heer, volksvertegenwoordiger, intelligent, consciëntieus, vooruitstrevend. Anders dan zijn omgeving – van boer tot aristocraat – is hij overtuigd van het nut van een coöperatieve kredietvereniging, en hij is verliefd op een getrouwde vrouw
Politiek en liefde, dit zijn de twee hoofdsporen, waarlangs het verhaal zich ontwikkelt. We leven rond 1905, er zijn tal van historische gebeurtenissen en locaties; ook de personages zijn op echte personen geënt.
De lezer wordt meegevoerd in de wereld van de aristocratie, waarin de dames deelnemen aan bals, verliefd worden en in intriges verstrikt raken, terwijl de heren zich bezighouden met de jacht, kaarten en bruidsschatten – en uiteraard met de politiek, waar de partijen elkaar fanatiek bestrijden om uiterlijkheden en futiliteiten. Ze duelleren om een verkeerde klemtoon, maar hebben geen oog voor de werkelijke situatie van hun land of hun eigen situatie in een rijk met zoveel verschillende volkeren, rangen en standen. In die op zijn best paternalistische maatschappij houden nederigheid en neerbuigendheid elkaar in een precair evenwicht.
Bánffy’s geheel eigen toon berust op een eclectische stijl, gedragen, maar geenszins stoffig. Een stijl die in de voortreffelijke vertaling van Rebekka Hermán Mostert zijn bijzondere sfeer behoudt. Op onnavolgbare wijze rijgt Bánffy gevatte dialogen, minutieuze natuurbeschrijvingen, met psychologisch inzicht en medegevoel beschreven romantische liefdesperikelen of naturalistische jachtscènes aaneen.
Geteld, geteld is te lezen als kasteelroman of liefdesverhaal, maar ook als sociologische studie of historische roman. Wat mij betreft zijn de observaties van politieke kwesties het interessantst: ze zijn niet alleen in de historische context verhelderend, maar blijven tot in onze tijd relevant. Een waarschuwing.
