Rei de li librari del mondo

Waarschijnlijk het portret van Vespasiano da Bisticci

De Florentijnse boekhandelaar Vespasiano da Bisticci (1421-1498) is de 'Rei de li librari del mondo', koning van alle librariërs in de wereld. Ik heb 'De boekhandelaar van Florence. De renaissance, de boekdrukkunst en de veranderende kracht van ideeën' van Ross King gelezen. 

Bart Funnekotter introduceert het boek in een bespreking in de NRC als volgt:

Overstappen op de drukpers? Dat nooit! De Florentijnse boekhandelaar Vespasiano da Bisticci (1421-1498) piekerde er niet over om in zijn winkel handbeschreven perkament te vervangen voor bedrukt papier. En hij raadde al zijn klanten met klem af gedrukte boeken te kopen. Die zouden in hun bibliotheek ‘maar bleekjes afsteken’ bij de met een ganzenveer gekopieerde codices die er stonden.

Vespasiano’s klandizie bestond niet uit de minsten: onder meer de bankiers en mecenassen Cosimo en Lorenzo ‘il Magnifico’ de Medici, en de koningen Alfons en Ferrante van Napels kochten rijkelijk versierde manuscripten bij hem. Het leverde Vespasiano de bijnaam ‘de koning van alle boekhandelaren op’. Ondanks zijn voorname positie – of misschien juist wel daarom – zat hij er met zijn afwijzende oordeel over het gedrukte boek helemaal naast: het door hem zo geliefde handschrift zou er door worden weggevaagd.

De Canadese auteur Ross King (1962) heeft het leven van deze door de vooruitgang verpletterde Florentijn met flair opgetekend in De boekhandelaar van Florence. Over de renaissance, de boekdrukkunst en de veranderende kracht van ideeën. Het boek bulkt van de intrigerende personages, gruwelijke oorlogen, moord en doodslag, wetenschappelijke ruzies en religieuze stammenstrijd. En overal tussendoor loopt Vespasiano da Bisticci (door King consequent met zijn voornaam aangeduid), die met iedereen correspondeert en goede banden onderhoudt.

 Ik vond het enorm boeiend en ook omdat het aansluit bij de omvangrijke MOOC die ik momenteel aan het volgen ben: 

The Illuminated Manuscripts of Medieval Europe

Nog pas bezig met de tweede van de zeven weken die de cursus 'duurt' (ik kan er natuurlijk zo lang of kort overdoen als ik zelf wil) heb ik al veel kennis opgedaan die ik herkende in het boek over Vespasiano.

Een gedegen en uitgebreide bespreking van het boek door Patrick Praet is te vinden op Historiek.net. Samenvatting, achtergrond en ook een terechte kritische noot:

Ondanks de interessante inzichten over het humanistische milieu en de omwenteling in de wereld van het geschreven woord, vervalt De boekhandelaar van Florence al te vaak in het etaleren van encyclopedische kennis. Het boek probeert duidelijk zo veel mogelijk lezers te behagen, zowel de historisch-culturele meerwaardezoeker als wie wil ondergedompeld worden in een bad van leuke maar weinig ter zake doende anekdotes. Het boek heeft bijgevolg de neiging om in alle richtingen uit te deinen en verliest zich in details die nog weinig met de vraagstelling te maken hebben. Zo vindt het filosofisch dispuut tussen aanhangers van Plato en van Aristoteles een plaats naast het gevulde leven van Cicero, de etymologische verklaringen van begrippen uit de boeksector, of de sadistische neigingen van sultan Mehmet II. Allemaal best interessant, maar het biedt geen toegevoegde waarde aan het verhaal over het Italiaanse humanisme. Het lijkt dat auteur en uitgever ervoor kozen om vooral geen keuzes te maken…

The Waldorf of Harlem

‘The Waldorf of Harlem’: Hotel Theresa, July 1964. Photograph: Bettmann/Getty Images

You move it to the left,

yeah and you go for yourself

You move it to the right,

yeah if it takes all night
                                Harlem Shuffle/Bob & Earl

In het begin lijkt het boek alleen om een kraak in het vergane glorie hotel Theresa te draaien, maar er is meer en er komt meer in het leven van meubelhandelaar Carney. Een lekker gelaagd verhaal in Harlem, New York begin jaren 60. 

Uit het Trouw-interview met de schrijver

Heerlijk was het, zegt Colson Whitehead, om eens een léuk boek te schrijven

Hoofdpersoon in Harlem Shuffle is Ray Carney, de trotse, hardwerkende eigenaar van een meubelzaak op 125th Street, die zich af-en-toe wel eens bezondigt aan het verkopen van een bankstel dat van de vrachtwagen is afgevallen. Carney is niet zozeer krom, ‘hooguit een tikkeltje scheef’, zoals Whitehead het omschrijft. Hij is een hardwerkende familieman, die probeert los te komen van het criminele milieu waarin hij opgroeide.

Maar als zijn neefje nou net van de verkeerde gestolen blijkt te hebben, slokt de misdaad Carney toch langzaam weer op. “Wat ik interessant vond aan Carney was zijn afwijzende houding tegenover het milieu dat hem gevormd heeft, maar dat de criminele neigingen toch de overhand nemen. Zijn twee levens lopen steeds meer in elkaar over, maar Carney blijft zichzelf zien als een fatsoenlijk man – en dat is hij eigenlijk ook.”

‘Hannibal Lecter vinden we ook ontzettend charmant’

Die gestolen goederen moeten toch érgens heen. Hij is slechts een onschuldig tussenpersoon. Ondertussen zijn de drugsverslaafde neef Freddie en Carney’s kompaan Pepper, een geharde crimineel, níet de meest fatsoenlijke types. Toch ontwikkel je als lezer ook voor hen sympathie.

“Dat heeft er ook mee te maken dat lezers de neiging hebben het wereldbeeld van de hoofdrolspeler over te nemen. Kijk naar Hannibal Lecter – de seriemoordenaar uit Silence of the Lambs – die vinden we met zijn allen ontzettend charmant, maar het is wel een psychopaat. Deels is dat de menselijke natuur. Maar het heeft ook met het ambacht te maken. Je moet als schrijver de lezer in het perspectief van die boeven brengen. Je moet hen laten begrijpen waarom die personages het oké vinden de regels enigszins naar hun hand te zetten.”

De audioversie van 'Harlem Shuffle' wordt in het Nederlands voorgelezen door Gery Mendes. Ik weet niet precies wat ik vind. Ik hink van de 'rapperstraattaal' past wel aardig tot spreek het alsjeblieft behoorlijk uit, rommel niet zo raar met de woorden. 

Een schilderij met een geheim

De Singelbrug bij de Paleisstraat in Amsterdam, George Hendrik Breitner, 1898

Een boek om lang van te genieten en op je in te laten werken, daarom lees telkens maar één hoofdstuk per keer:

Kijk als een kunstenaar. Van theedoek tot terpentine: 

hoe schildertechnieken en materialen de kunstgeschiedenis beïnvloeden

Monica de Ruiter

En dan steeds zou ik fragmenten op m'n blog willen delen. Het is zo interessant en mooi geschreven. Een voorbeeld over een schilderij van Breitner, aan het einde van de negentiende eeuw.

Het werk bevat ook een geheim, dat ontdekt is toen er een infraroodopname van is gemaakt. De scan liet een bijzondere onderliggende eerste schilderlaag zien die twee jaar voor de uiteindelijke versie is gemaakt. De vrouw in het midden was op de eerste laag geen modieuze dame, maar een dienstmeid met een schort voor. De man naast haar met de bolhoed was er ook nog niet en een dienstbode met een gestreepte jurk en wit schort rent ervoor en nam zijn plaats in. Breitner, ‘schilder van het volk’, schilderde twee dienstmeiden, omringd door mensen uit de arbeidersklasse, prominent in het zicht. Niet de chique dame was de hoofdrolspeelster, nee, een eenvoudige maar aanwezige dienstmeid liep in het midden recht op ons af. Geen mens wilde dit op deze manier aan de muur hebben. De dienstmeid was veel te prominent aanwezig. Ze werd in 1889 in de kranten door critici ‘een Amsterdamse straatmeid van het bekende type’ genoemd.

 De eerste versie van het werk werd dan ook niet verkocht. De kunsthandelaar Wisselingh kon het werk twee jaar lang niet kwijt en wilde dat Breitner het werk veranderde. Hij pimpte de dienstmeid op tot een chique dame, een vrouw van stand met een bontmanteltje en een gestippelde voile. Zo’n chique vrouw ging overigens vaak ’s avonds laat uit naar diners, bals en uitvoeringen, ze stond laat op, en ’s morgens bleef ze thuis en schreef brieven. Ze kleedde zich dan pas voor de lunch. Misschien zijn we haar hier op zo’n moment tegengekomen. Toen er eenmaal een dame van stand op stond werd het meteen, een paar weken later, verkocht door Wisselingh aan een andere kunsthandelaar, en later ook weer terugverkocht. In 1912 kocht het echtpaar Drucker-Fraser het, en zij lieten het na aan het Rijksmuseum.

 Dit hele proces illustreert de marktwerking maar laat ook zien dat, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, een kunstenaar niet altijd alleen maar precies doet wat hij wil en nooit compromissen sluit. Niet iedereen had bijvoorbeeld zoals Vincent van Gogh een broer Theo die hem voorzag van verf en inkomen, waardoor Van Gogh ook de compromisloze kunst kon maken die hij wilde maken. Kunstenaars als Breitner konden zich ook aan aan de wensen van hun publiek en de klant aanpassen, als bleek dat dat nodig was, zoals zovelen dat deden en nog steeds doen. Hun kunst is er niet minder om. (p. 181/182)

Foto van de oorspronkelijke versie van het schilderij (Wikipedia)

Horror en wraak

'Horror en wraak' klinkt heftiger dan het is in 'Hou het stil' het thrillerdebuut van Wim Bax. Toch zijn het belangrijke elementen, die mij zelfs af en toe doen denken aan de wereld die Stephen King kan oproepen. 

De VN Detective & Thrillergids 2021 beloont het boek heel terecht met 4 sterren:

Overtuigend combineert hij een sinister horrorsprookje met een vrijmoedig coming of age-verhaal over het seksuele ontwaken van een jongeman. Openstaan voor wraakzuchtige geesten is wel een vereiste.

De luisterversie wordt voorgelezen door Maarten Smeele. Niet slecht hoor, maar bij elk door hem gelezen boek moet ik de eerste paar uren wennen aan zijn met nadruk uitgesproken medeklinkers.

Leuk extraatje bij het boek is de website van de schrijver.

Op een rooie tandem

@StephanVanfleteren

Waar gaat Miniapolis uiteindelijk allemaal over? Over contact tussen mensen. Over de wens om samen te zijn. Over de betekenis van leven en dood. Over de chaos die ons omringt en in ons zit. Over of wij mensen elkaar wel de juiste vragen stellen, ook (een bijpersonage leest ergens een boek getiteld Waarom wij vragen wat wij al weten). Rob van Essen wijst op wat we niet weten en slechts tastend kunnen verkennen: hij doet een voorzet. En komt uit op dat alles relatief is, en wij mensen maar kleine wezentjes, niet zo heel belangrijk, niet zo heel verschillend. Judith Eiselin, NRC

@PaulvanderSteen

En die rooie tandem dan? Dat is één van de vervoermiddelen waarmee twee van de hoofdpersonen zich door de wereld begeven. 
Eigenlijk is het niet echt het type vertelling waar ik voor val, te ver van de werkelijkheid, te raar, te vaag. Maar toch werd ik door dit boek meegesleept of eigenlijk nam Van Essen me, die het boek in de audioversie zelf voorleest, mee. 

Het letterlijke en figuurlijke hoogtepunt van het boek is het open (?) einde in het vliegtuigje, toen pas merkte ik dat ik me ongemerkt aan de hoofdpersonen was gaan hechten. 

Een heerlijke victoriaanse draak

Zo'n echte, een suikerzoet verhaal dat maar doorgaat en doorgaat. Ik werd er ongedurig van, wilde weten hoe het afliep. Omdat van Belgravia van Julian Fellowes een tv serie is gemaakt kon ik op het Engelstalige wikipedia lezen hoe het iedereen verging in de opeenvolgende afleveringen. Natuurlijk kwam er een 'happy end', maar pas toen ik dat zeker wist kon ik rustig luisteren en waren de kleding- en interieurbeschrijvingen prachtig. Sander de Heer leest het boek voor, z'n stemmetjes liggen er af en toe wel een beetje dik op, maar toch met een tembre dat prima bij de bekrompen Engelse 19de eeuwse sfeer past.