Ronddwalen in het geheugen

Dit weblog ben ik nog aan het inrichten. Ik vond het erg belangrijk dat rechts m'n boekenkasten werden opgesteld. Ze staan er en ook op plank 2015 zijn de boeken neergezet. Nu nog 2016 en 2017. Toen ik dat plan kreeg, dacht ik dat het zo gepiept zou zijn, maar dat valt tegen, het is een flinke klus.

Veel werk, maar ook erg leuk. Nog een keer kijken naar alle boeken die ik sinds 2010 heb gelezen. (2010, omdat ik toen ben begonnen met digitaal lezen.) Sommigen was ik vergeten, maar bij anderen was een blik op de titel al genoeg om het plezier of soms ook de ergernis weer helder voor de geest te krijgen.
Wonderlijk hoe ons geheugen werkt. In het boek dat ik nu lees gaat het onder meer over de werking van het geheugen. 'De rivier van het bewustzijn' van neuroloog Oliver Sacks (1933-2015).

In een recensie in de Volkskrant wordt er dit over geschreven:
"Zou een hersenscan het onderscheid tussen fictieve en authentieke herinnering wel kunnen maken? Nee, concludeert hij, nadat hij de lezer heeft meegenomen langs een keur aan invalshoeken, zoals de opvattingen van Freud en van de neurologie over de voortdurende herschrijvingen van het geheugen en eigen en andermans ervaringen met onbedoelde toe-eigening van herinneringen of ideeën van anderen"

Het gezang van de merel

"Twee jaar geleden zat ik in een schaduwrijke achtertuin aan een tafel met vrienden, allemaal in de zestig, toen het gesprek heel toepasselijk over de dood ging. De meeste aanwezigen beweerden met klem niet bang te zijn voor de dood, maar wel voor het lijden dat met het sterven gepaard kan gaan. Ik deed mijn best hun ervan te verzekeren dat je dat tot een minimum kon beperken of voorkomen door te kiezen voor een niet-gemedicaliseerde dood, zonder de marteling van heroïsche ingrepen die het leven met enkele uren of dagen verlengen. Bovendien hebben we nu de middelen om het levenseinde comfortabeler of zelfs aangenaam te maken, in hospices, met pijnstillers en psychedelica, en op sommige plaatsen door middel van wettelijk toegestane zelfdoding. Wie toegang heeft tot deze middelen hoeft nauwelijks bang te zijn voor persoonlijk lijden. Voor spijt wel, dat is zeker, en een van de dingen die me het meest zouden spijten, is dat ik de wetenschappelijke vooruitgang niet meer zal meemaken op de terreinen die me interesseren, wat ongeveer alles is. Ook zal ik waarschijnlijk geen getuige zijn van de komende, diepgaande paradigmaverschuiving die ik verwacht, de overgang van een wetenschap die gebaseerd is op de aanname dat het universum dood is, naar een die erkent dat de natuur doortrokken is van niet-menselijke handelingsbekwaamheid en dat probeert te begrijpen.

Het is één ding om in een dode wereld te sterven en, metaforisch gesproken, je botten te laten vergaan in een woestijn die slechts door een stervende ster wordt verlicht. Iets anders is het om te sterven in de werkelijke wereld, die bruist van het leven, van daadkracht buiten onszelf, van talloze mogelijkheden op zijn minst. Voor degene onder ons, en dat is waarschijnlijk bijna iedereen, die – met of zonder drugs of religie – wel eens een glimp van dit bezielde universum heeft opgevangen, is de dood geen angstaanjagende sprong in het duister, maar eerder een omhelzing van het doorgaande leven. Op zijn sterfbed in 1956 schreef Bertolt Brecht nog een laatste gedicht:

Merel in Nederlandsche vogelen (1770)

                              Toen ik in mijn witte kamer in de Charité

Tegen de ochtend wakker werd

En een merel hoorde zingen, begreep ik

Het beter. Ik was al een tijd

Niet bang meer voor de dood. Want er kan

Niets meer met me aan de hand zijn

Als ik zelf niets ben. Nu

Kon ik ook genieten

Van het gezang van iedere merel na mij.

Hij ging dood, maar dat was niet erg. De merels zouden blijven zingen."

Het laatste fragment uit 'Oud genoeg om dood te gaan' van Barbara Ehrenreih. Ik heb het boek in een hoog tempo gelezen, het boeit, irriteert, maakt nieuwsgierig, zet aan tot overdenken. En is nu erg actueel met het oog op de discussie die gestart is over de mogelijkheden tot niet behandelen bij kwetsbare ouderen.

Onderbreking van de eeuwigheid

De Volkskrantrecesent van het nieuwe boek van Barbara Ehrenreih merkt terecht op dat de Amerikaanse titel: "Natural Causes: An Epidemic of Wellness, the Certainty of Dying, and Killing Ourselves to Live Longer" veel grappiger is dan de Nederlandse vertaling "Oud genoeg om dood te gaan". Het vat ook veel beter samen wat ik zojuist in de inleiding heb gelezen.

"Dit boek biedt geen ‘how-to’-adviezen, geen tips voor een langer leven, een beter dieet of trainingsschema of hoe je je leefstijl een gezondere richting in kunt laten gaan. Ik hoop dat dit boek je in elk geval aanzet tot andere gedachten over de mate van controle over je lichaam en geest. We willen allemaal langer en gezonder leven; de vraag is hoeveel we van ons leven aan dit streven willen wijden, aangezien de meesten van ons doorgaans andere, vaak belangrijkere dingen te doen hebben." 

Ze sluit de inleiding af met haar bemoedigende kijk op het leven, een onderbreking van de eeuwigheid, tijd om goed om je heen te kijken. In ieder geval is dit uitnodiging genoeg om verder te lezen.

"Je kunt de dood met bitterheid of berusting zien als een tragische afbreking van je leven en alles in het werk stellen om die voor je uit te schuiven. Of je kunt, realistischer, denken dat het leven een onderbreking is van de eeuwigheid waarin je niet bestaan hebt en die korte gelegenheid aangrijpen om de levende, altijd verrassende wereld om ons heen te observeren en ermee verbonden te zijn."

Barbara Ehrenreich

Aanvulling 1 augustus 2018

In het Belgische Humo een uitgebreid interview met Barabra Ehrenreich naar aanleiding van haar boek.

Wellness lijkt gebaseerd op het filosofische idee dat lichaam en geest een harmonieus geheel vormen en dat alles perfect samenwerkt als je maar genoeg uren mindful bent, de juiste exotische bessen en zaden eet, en voldoende mediteert en ontspant in wellnessoorden. Zo kun je van jezelf een beter en completer iemand maken. Quatsch, natuurlijk. In werkelijkheid worden veel ziekten net door onszelf, door onze eigen cellen veroorzaakt. Ons lichaam keert zich soms tegen onszelf. Slechts 60 procent van alle kankers kunnen we toeschrijven aan straling of kankerverwekkende stoffen. Borst-, darm- en prostaatkanker kunnen we nog altijd niet op die manier verklaren. Het enige wat we weten, is dat cellen in die organen zich plots beginnen te delen, met het ontstaan van mogelijk fatale tumoren als gevolg. In plaats van als een harmonieus geheel moeten we ons lichaam eerder zien als een slagveld waarbij cellen en weefsels voortdurend in strijd zijn met elkaar.

Hitlers 'ideologische ontwikkeling'

Van de week ben ik begonnen met een boek dat ik al een tijdje geleden gekocht heb. Ik wilde het lezen maar bleef er toch tegenaan hikken. Het is de Hitler biografie van Peter Longerich. Nu ik het heb open geslagen ben ik enorm geboeid. Het gaat niet alleen over de persoon, maar ook over de politiek en de ontwikkelingen rond hem heen. Ook worden mythes die Hitler over zijn ideologie in het leven had geroepen ontkracht.

Ik ben nu aanbeland bij zijn periode in München, enkele jaren na de Eerste Wereldoorlog. In de Volkskrantrecensie van Sander van Walsum gaat het over één van die zelf gecreëerde mythes.

"Taaier zijn de mythes die Hitler tijdens zijn leven schiep. Zo hebben vele historici op zijn gezag aangenomen dat Hitlers 'ideologische ontwikkeling' - inclusief zijn antisemitisme - zich voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog al eindweegs had voltrokken, en dat hij een marginale groepering - de Deutsche Arbeiterpartei (DAP) - eigenhandig transformeerde in een brede volksbeweging tegen de Weimarrepubliek. Op beide is wel wat af te dingen, schrijft Longerich. In Mein Kampf heeft hij zijn 'ontwaken' als antisemiet zeker een decennium geantedateerd, en naoorlogse historici hebben niet de behoefte gevoeld hem hierin te weerspreken. Evenmin hebben ze Hitlers relativering van het belang van de DAP in twijfel getrokken. Ten onrechte. Want anders dan Hitler suggereert, had deze voorganger van de NSDAP zich vóór Hitlers toetreding al ontwikkeld tot spil van de extreemrechtse oppositie tegen 'Versailles' en de nieuwe democratische orde."

Zie ook op BrimBoek:
Christenen en het nationaalsocialisme
Wanneer is het te laat......?
'Mijn strijd'

Natuuroptimisme

Heerlijk een boek lezen over de natuur waarin geen doemklok geluid wordt. Zeker de mens is sinds zijn evolutie veroorzaker van het uitsterven van dieren en recent aanstichter van klimaatverandering. Maar dat alles is ook natuur, de mens maakt deel uit van de dynamiek.

"De onvermijdelijke ups en downs waar verschillende soorten aan onderhevig zijn doordat het milieu verandert en doordat ze nieuwe locaties bezetten en nieuwe eigenschappen ontwikkelen, tonen aan dat we de slag uiteindelijk zullen verliezen wanneer we proberen alles precies, of zelfs maar grofweg, te houden zoals het is. Een dynamisch perspectief op biologische verandering klinkt misschien als capituleren, maar werkt juist bevrijdend. De aarde verkeerde niet in een of andere perfecte of voltooide staat voordat de mens er evolueerde. Het leven is een proces, geen eindproduct. Vandaar dat we een beheerfilosofie moeten kiezen die is gebaseerd op natuurlijke verandering en waarin de mens centraal staat, deels omdat we al zo veel niet te negeren veranderingen hebben veroorzaakt, deels omdat de mens op natuurlijke wijze is geëvolueerd en we onderdeel zijn van het natuurlijke systeem." 


Chris Thomas, hoogleraar ecologie en evolutie aan de universiteit van York, schetst een kijk op de natuur en de toekomst van de wereld die goed aansluit bij het toekomstscenario van het ecomodernisme. Gebruik de technologie, maak een wereld voor de mens met heel veel ruimte voor de natuur en accepteer dat terug naar een natuur die ooit was onmogelijk is.

Interview met Chris Thomas door Marco Visscher in Trouw van 10 maart 2018. (Blendle - €0,39)

Aanvulling 21 mei 2018

De natuur gaat niet ten onder aan de mens, maar bloeit juist op 

Skype-interview met Chris Thomas door 

Pete Wu op de site van Brandpuntplus (7/2/18)

Zie ook op BrimBoek: Fallopia Japonica