‘The Pilgrims of the Ocean’

De 'Erebus' op expeditie in het Zuidpoolgebied (1839-1843). Prent door G Hartwig in 1874.

Michael Palin, acteur, schrijver, komiek en wereldreiziger, is de auteur van de geschiedenis van het negentiende-eeuwse schip 'Erebus'. En daarmee ook de verteller over vroege ontdekkingsreizen naar de Zuid- en Noordpool. Het is een enorm onderhoudend boek over het leven op de schepen in die tijd, de verbetenheid om de missies tot succes te brengen, het sociale leven aan wal. En dan af en toe hoe het er nu uitziet, want Palin is zelf naar de plaatsen gegaan die belangrijk zijn geweest tijdens de tochten. 

In het artikel van 'Met Palin het schip in' van Dirk-Jan Arensman op VPRO boeken wordt het verhaal zo goed naverteld, dat ik er een groot gedeelte uit overneem.

Zijn reconstructie begint helemaal bij de Pembroke Dockyard, in Wales, waar het schip in 1826 als ‘bombardeerschip’ werd gebouwd. Maar nog voordat de Erebuseen schot heeft gelost, breekt een nieuw tijdperk aan ‘waarin helden streden tegen de elementen, niet tegen de vijand’. En het merendeel van de 350 pagina’s is dan ook gewijd aan de twee voornoemde ontdekkingsreizen. De rampzalig verlopen missie van John Franklin om een handelsroute bij de Noordpool mogelijk te maken én de minder bekende wetenschappelijke expeditie richting Antarctica, tussen 1839 en 1843 ondernomen onder bevelhebber James Clarke Ross.

De tragiek en het mysterie van het eerste verhaal spreken uiteraard tot de verbeelding. Palin schetst vaardig de gigantische schaal en ambitie van de onderneming. (Een overzicht van de bevoorrading noemt 7446 kilo rundvlees, 4953 kilo geconcentreerde soep en 20.457 liter ‘echte West-Indische rum’, een scheepsbibliotheek van 1200 boeken en ‘kostuums voor toneeluitvoeringen’.)

Zijn portret van de niet erg capabele kapitein Franklin is mild en menselijk. En de al speculerend aangevoerde oorzaken van het uiteindelijke fiasco klinken overtuigend: van krankzinnigheid-door-loodvergiftiging, veroorzaakt door ondeugdelijke conservenblikken tot het uit hooghartigheid niet inroepen van hulp van de lokale Inuit.

Maar toch: in zijn beschrijving van de tocht naar Antarctica is de (amateur)historicus nog beter op dreef. Ongetwijfeld deels doordat daarvan wél uitgebreide getuigenissen zijn overgeleverd, maar ook dankzij Palins kennelijke be- en verwondering.

Verbluffend mag je de prestaties van Ross en zijn bemanning ook rustig noemen. Ze ontdekten het Transantarctisch Gebergte, de vulkanen Erebus en Terror en de Rosszee. Ze brachten een groot deel van de kustlijn en het planten- en dierenleven in kaart. En ze kwamen zuidelijker dan een schip ooit geweest was en, louter dankzij zeilkunst en mankracht, verder dan (stoom)schepen nog zestig jaar daarna zouden komen.

Een avontuurlijk verhaal vol mannen gedreven door brandende nieuwsgierigheid; geen wonder dat dit Palin aansprak. En onderweg komen er zelfs momenten voorbij die zijn pythoneske gevoel voor het absurdistische prikkelden. Zo is er die scheepsarts en natuurvorser Robert McCormick, die met hilarische verbetenheid elke exotische vogel neerschiet die zijn pad kruist.

En als de Erebus op oudejaarsdag 1841 muurvast zit in pakijs graaft de bemanning een complete ijszaal uit voor ‘een uitbundig feest’ om de volgende ochtend ‘sneeuw te ruimen voor een ijsdansvloer, en daar zelfs een pub bij te bouwen’. Een Engelse pub midden in de poolzee, met een naambordje hangend aan een bootshaak en een ijsbijl. Op de ene kant stond ‘The Pilgrims of the Ocean’, op de andere ‘The Pioneers of Science’.

Metamorphosis

Vorige week zondagochtend luisterde ik naar 'Vroege Vogels'. Alexander Reeuwijk besprak het boek 'Unnatural Selection' van Katrina van Grouw. Het gaat over de onnatuurlijke evolutionaire ontwikkelingen die plaatsvinden bij het fokken van dieren. Tekst en tekeningen. Beaglekennel ´Dream Reality´ is alweer 14 jaar geleden gestopt, maar fokken, evolutie en genetica hebben nog steeds mijn warme belangstelling. 
Het flinke koffietafelformaat boek is er eentje om van echt papier te hebben, dus bij uitzondering lees ik het niet digitaal. Lezen en ook kijken, want wat een fraaie tekeningen staan er in van vee, duiven, parkieten, katten en wat mensen al niet meer fokken. Voor dit log heb ik foto´s gemaakt van spanieltekeningen.

By financing special prizes for toy spaniels of the "old type" at Crufts, Roswell Eldridge was instrumental in the creation of a new breed, the Cavalier King Charles spaniel. Both the King Charles (left) and Cavalier King Charles (right) now excist side by side - two twigs springing from the samen evlutionary branch.

A comparison between the skulls of the "old type" of
toy spaniel (above) with the Cavalier King Charles
spaniel (below) shows how successfully breeders
re-created the all-important head structure of the
original. Genetic diseases associated with the breed
are more likely due to the reduced gene pool after
World War II than to physical changes in the skull shape.

Katrina van Grouw schrijft over haar boek in het voorwoord:

"This is a book about selective breeding.
Although that's something that happens to captive animals, including domesticated ones, it's not the same as domestication. Domestication is what happens first - the transition of wild animals to self-sustaining populations of tame ones. This book is what happens after that: the continuous metamorphosis of those tame populations into more beautiful, more useful, more productive, more efficient, or simple different versions of their former selves. Most of all, this book is about selective breeding on a much, much bigger scale that includes transformations in all wild animals (and plants too). We'd call it evolution."

Het Lamperdusa-kruis

het Lamperdusa-kruis
op het altaar van Paul's Cathedral in London.

'Leven met de goden' van Neill MacGregor heb ik niet achter elkaar gelezen. Steeds een hoofdstuk om te overdenken en het te laten rusten. Ik ben het boek nu één keer door en begonnen met de tweede lezing. Dat is voor het samenstellen van m'n Pinterstboard over het boek.

Het interview met de schrijver in Trouw van 24 oktober 2018 'Religie is terug (en dat is niet verrassend)' geeft de achtergrond en de bedoeling van het boek goed weer. Voor mij is dit werk een geweldige bron van kennis over religie, cultuur, samenleving, kunst, historie, allemaal onderwerpen die hoog op m'n belangstellingslijst scoren.

Een deel van de tekst uit het laatste hoofdstuk wil ik hier plaatsen, het raakt me.

 Ik wil eindigen in een andere galmende ruimte, St Paul’s Cathedral in Londen, met een andere sculptuur, die ook gemaakt is om in de hand gehouden te worden. Deze sculptuur is in onze moderne wereld gemaakt in een poging van verwoesting een symbool van hoop te maken. Het is een klein kruis, gewoon van twee stukken hout op elkaar, dat in de Vluchtelingenweek van 2016 op het hoogaltaar van de kathedraal heeft gestaan.

Francesco Tuccio is timmerman op Lampedusa, een klein Italiaans eiland tussen Sicilië en de kust van Tunesië. Het is de bestemming geworden voor tienduizenden migranten en asielzoekers uit Afrika, die wanhopig een Europa willen bereiken dat hen niet wil ontvangen. Duizenden zijn verdronken in overvolle bootjes die tijdens de korte oversteek zijn gezonken. Van degenen die wel op Lampedusa zijn aangekomen, zijn de meesten berooid, en velen hebben een trauma opgelopen. Tuccio wilde de migranten iets geven als teken van gastvrijheid en compassie. Hij begon kruisen zoals dit te maken van de wrakstukken van aangespoelde migrantenboten, van hout dat, zo zei hij, rook naar zout, zee en zeer. 

We hebben in dit boek vaak gesproken over voorwerpen waarvan het materiaal zelf onderdeel is van de boodschap. Bij geen enkel voorwerp is dat krachtiger dan bij dit kruis, dat gemaakt is van de wrakstukken van een boot die op 11 oktober 2013 voor de kust van Lampedusa is vergaan: 311 Somalische en Eritrese migranten verdronken. De bewoners van Lampedusa wisten 155 anderen te redden. Op het horizontale plankje zie je de restanten blauwe verf van de vergane boot, met daaronder het kale hout; op het staande stuk herinneren de vele verflagen, keer op keer beschadigd, afgeschrapt en opnieuw aangebracht, ons aan de geruïneerde levens van de mensen die ooit met deze boot meevoeren.

Vluchtelingen die op het eiland Lampedusa aankomen,
tussen Sicilië en Tunesië.

De leerstellingen van de boeddha die op de thangka staan afgebeeld, bieden verzoening en bevrijding aan wie ze volgt. Het Lampedusa-kruis is een christelijk en ook universeel statement dat uit verwoesting en lijden verlossing en nieuw leven kunnen voortkomen. Tuccio heeft ermee willen bepleiten dat ons idee van gemeenschap niet alleen degenen moet omvatten die ons geloof delen, maar iedereen die onze wereld deelt.