Koning Kaas

Koning Willem I op een troon van kaas, 1830
Spotprent op koning Willem I en zijn familie, 1830. De koning zit op een troon opgebouwd uit ronde kazen. Aan zijn voeten een moeras met kikkers. Links de uitgever Libry met een ketting met kogel aan zijn been. Achter hem staat de kroonprins met zijn vrouw. De prinses vraagt haar man haar diamanten terug. Rechts keert prins Frederik terug uit België met kachelpijpen aan zijn jas gebonden. Op de achtergrond een Belgische opstandeling met vaandel 'Vive la Liberte'. @Rijksmuseum

Tussen 1815 en 1830 vormden België en Nederland één land, het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, onder het bewind van koning Willem I. Op 4 oktober 1830 kwam hier na de Belgische Revolutie een einde aan.
In de biografie van Willem I van Jeroen Koch wordt een aanval op Noord-Nederland en de Oranjes van Jan Baptist van der Meulen, pastoor te Bueken in Belgisch Brabant beschreven.

"In 1833 publiceerde hij het eerste deel van zijn Willem den Koppigen, ingedrongen Koning der Nederlanden, aanleyding gevende tot den opstand der Belgen in 1830; met een omstandig verhael van de vier roemweêrdige dagen, groote voórvallen en gevolgen. Zes jaar later volgde deel twee. Van der Meulen had zijn best gedaan. Op de kop af duizend pagina's telde zijn relaas, een aaneenschakeling van soms hilarische, dan weer woedende passages. Direct maakte hij zijn doel duidelijk:

Eenen enkelen oogslag op de historie zal den lezer volkomentlyk over-tuygen dat de prinsen van Oranje, sedert dat zy het stadhouderschap van Holland bekomen hebben, nooyt geweest zijn dan onbeschaemde bedriegers, eerzugtige dwingelanden, en geveynsde beschermers van het gemeyn volk, het welk zy op alle tyden gestreeld en meermaels tot oproer verwekt hebben, om hunnen despotismus te handhaeven, en tot de souveryniteyt der Vereenigde Provincien te geraken. [...] Den boozen aerd van die familie aen myne landgenoten, die de historie van ons vaderland niet gelezen hebben, te leeren kennen, om hun het mistrouwen inte-boezemen tegen het geen eenige oranjegasten hun nog zoeken wyste-maeken, daer is het oogwit dat ik my voorgesteld heb; ik hoop dat ik het zal bereyken, en dat mynen arbeyd aen de waere Belgen zal aengenaem zyn.

En dat was nog maar de inleiding. Koning Willem I had het volgens de auteur dus niet van een vreemde, integendeel, de Oranjes hadden nooit gedeugd. Willem de Zwijger was 'schynheylig' geweest, hij nam het met de huwelijkse moraal niet erg nauw en liet zich in Antwerpen 'in den zegeprael van de ketters ontfangen'. Van Maurits hekelde de pastoor 'zyne geveynsdheyd', van Frederik Hendrik de 'trouweloosheyd en heyligschenderyen'. De stadhouders Willem II en Willem III waren 'heerschzugtig, listig en verraderlijk'. Onder Willem IV en Willem v hadden de autoritaire reflexen van de stadhouderlijke familie zich verder ontwikkeld tot 'despotismus'. Daarbij was de eerste 'lafhertig' en de tweede 'geldzugtig' geweest.

'Een koning verschanst zich:
op nadering van zijn vijanden heeft de koning
zich teruggetrokken in zijn...Hollandse kaas.'
Litho van Genty, Parijs 1830

Na deze historische aanloop van zo'n honderd pagina's belandde Van der Meulen eindelijk bij zijn hoofdpersoon: 'Willem den Koppigen'. Ook onder zijn heerschappij was het onmiddellijk misgegaan. Met list en bedrog waren 'vier millioenen Belgen' aan zijn 'baetzugt en heerschzugt' ten prooi gegeven. Het betekende een zware vernedering voor dit volk, dat in 1815 zijn dapperheid bij Quatre-Bras en Waterloo nog eens had bewezen. Voor hun overwinning op Napoleon waren de Belgen beloond met een 'onwettige koning', een 'onwettige constitutie' en een 'onwettige staet'. Zo ging het door, pagina na pagina: op jaar geordende feiten, doorsneden met lange citaten uit Koninklijke Besluiten en proclamaties, die onveranderlijk voorzien waren van een negatief oordeel. De 'nieuwe rekenkunst', de opgelegde 'Hollandsche tael', de 'bedriegery' met de financiën, de zware belastingen, de armoede onder het volk en de hoge voedselprijzen 'de Hollanders plagten zand te mengelen met - het graen' -, de persbreidel en de vervolging van journalisten en geestelijken door de 'procureur-crimineel', de openbaar aanklager niets had Van der Meulen vergeten voor zijn griezelkroniek van het Verenigd Koninkrijk."

Politieke correctheid en Ai Weiwei

Fragment uit:

'1000 jaar vreugde en verdriet' van Ai Weiwei

pagina 154/155

Onder de druk om zich te conformeren werd iedereen meegezogen in een ideologisch moeras van 'kritiek' en 'zelfkritiek'. Mijn va-der schreef herhaaldelijk dit soort zelfkritieken en toen de controle op gedachten en meningsuiting zo sterk werd dat zijn eigen leven in gevaar dreigde te komen, schreef hij net als anderen een essay waarin hij Wang Shiwei, de auteur van 'Wilde lelies', aan de kaak stelde, een publieke stellingname die haaks stond op zijn innerlijke overtuiging.

Situaties als deze deden zich voor in Yan'an in de jaren veertig, ze deden zich voor in het China van na 1949 en ze doen zich tot op de dag van vandaag nog steeds voor. Hierbij zij opgemerkt dat ideologische zuivering niet voorbehouden is aan totalitaire regimes: in liberale westerse democratieën komt zoiets net zo goed voor, zij het in een andere vorm. Onder invloed van politiek correct extremisme worden individuele gedachten en de expressie daarvan maar al te vaak aan banden gelegd en maar al te vaak vervangen door nietszeggende politieke slogans. Het is ook nu niet moeilijk voorbeelden te vinden van mensen die dingen zeggen en doen waar ze niet in geloven, om toch vooral in de pas te lopen met het gangbare narratief en zich in het openbaar op de vlakte te houden.

Knipsel uit:
Interview met Ai Weiwei door Toef Jaeger
in NRC van 3/10/2023

Ai Weiwei – Dropping a Han Dynasty Urn (1995) – 148 by 121 cm. Foto: rocor   

@Schakeringen

Ode aan de biodiversiteit

 Het Amboinsche Kruidboek (1741-1750)

Naast dit alles is de schoonheid van Rumphius' (1627-1702) werk opmerkelijk. Bijna zonder uitzondering vormen zijn platen kunstwerken op zich. Op de recente tentoonstelling Onderkruipsels, in het Rijksmuseum in Amsterdam, bleek hoezeer kunst en wetenschap samengaan. In de loop van de geschiedenis is het imago van insecten en andere kleine kruipers veranderd van verschoppelingen op de mestvaalt tot bewijzen van de perfectie van de Schepping. Talloze schilderijen en tekeningen illustreren dit, zoals bijvoorbeeld het in Suriname gemaakte werk van Maria Sybilla Merian (1647-1717). 

Vele afbeeldingen van Rumphius, op zijn aanwijzingen getekend, zijn van grote esthetische waarde. Die traditie van het botanisch- -en in ruimere zin biologisch- tekenen mag met recht ook een kunsthistorische traditie genoemd worden. Het schitterende werk van Rumphius, nauwelijks aangetast door de tijd, is een wetenschappelijke én een kunstzinnige ode aan de biodiversiteit.

Fragment uit:
Essay Maand van de Geschiedenis - Kruiden, kokkels en kippen
Wetenschap als ontdekkingsreis
Louise O. Fresco

Elon Musk

De grillige, bikkelharde, soms bezeten manier van leidinggeven van Musk is de rode draad in de biografie van Walter Isaacson over de onstuitbare vernieuwer Elon Musk. De risico’s die hij steeds weer neemt, de gretigheid waarmee hij breekt met aannames, ingesleten gewoontes en regels – en vooral de resultaten die hij daarmee boekt – dwingen respect af.

Met Tesla zorgde hij voor een doorbraak in het elektrisch rijden. Met zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX ontwikkelde hij een nieuw type herbruikbare raketten en beschikt hij inmiddels over meer dan de helft van alle actieve satellieten die om de aarde draaien. Zijn uiteindelijke doel is de kolonisering van Mars – nodig, bezweert hij, voor het geval de menselijke beschaving op aarde ten onder gaat.

En ondertussen probeert hij – voorlopig met meer energie dan succes – X (voorheen Twitter) te reorganiseren en winstgevend te maken. Met zijn bedrijf Neuralink beoogt hij daarnaast niets minder dan het menselijk brein aan te sluiten op digitale apparatuur – ‘de ultieme gedachtenversmelting van mens en machine’, in de niet erg geruststellende woorden van Isaacson.

En dan heeft Musk dit jaar ook nog een bedrijf opgezet om te kunnen meedoen in de wedloop om de ontwikkeling van de beste kunstmatige intelligentie (AI). Wie het alleen al van deze opsomming benauwd krijgt, hoeft niet bij Musk te solliciteren.

Dit is een gedeelte van de uitgebreide recensie van Juurd Eijsvoogel in NRC over de pas uitgekomen biografie van Elon Musk door Walter Isaacson. 

Ik luister nu naar de Nederlandstalige audioversie.