maandag 26 augustus 2019

Poezenpootjes



Een aaibare feelgoodroman las ik ergens over 'Molly en het kattencafé' van Melissa Daley. En dat klopt precies. Ik heb me laten meevoeren in  het leventje van de poes Molly en haar avonturen door de stem van Miryanna van Reeden. En het was af en toe nog best een beetje spannend ook, maar vanzelfsprekend komt alles op vier poezenpootjes terecht. Heerlijke tussendoortraktatie.

zondag 25 augustus 2019

Dynamiet

Een biografie waar alles inzit wat ik van een biografie verwacht, het leven van de persoon, een tijdsbeeld gekoppeld aan ideeën en goed geschreven; "Ik ben dynamiet", de biografie van Nietzsche geschreven door Sue Prideaux. De recensies zijn overwegend lovend, vier knipsels.


I Am Dynamite is a wonderful insight into an almost impossible character. Having already written biographies of Munch, who painted Nietzsche, and Strindberg, whose work is uncannily similar to his, one wonders where her piercing intellect will go next. But in this book, she does what he himself, in his scatterbrained brilliance and deep kindness, prophesied: “only where there are graves, will there be resurrections”. Kierkegaard and Freud would agree. But Prideaux gives back the humanity to the all-too-human Nietzsche, and even manages to do so for his wicked sister.

The Scotsman


Karl Bauer – Friedrich Nietzsche Der Unzeitgemäße 
(Foto Klassik Stiftung Weimar)
Prideaux gaat in haar biografie uitgebreid in op de reputatie van Nietzsche als de filosoof die de nazi’s mogelijk maakte. Ze onderwerpt enkele belastende passages aan een kritische blik en pleit hem grotendeels vrij. Maar zijn ‘aristocratisch radicalisme’ – een term die door een vroege bewonderaar van Nietzsche werd gebruikt en waar hij heel trots op was – zal altijd problematisch blijven, denk ik. Het idee dat wat wij beschaving en vooruitgang noemen, de mens juist zijn creatieve vitaliteit ontneemt en hem zijn dionysische aard doet ontkennen, is een gedachte die tegenwoordig nog even brisant is als aan het eind van de negentiende eeuw. Terecht zet Prideaux Nietzsche neer als een filosoof die ons bevrijdt van valse zekerheden, die de verantwoordelijkheid voor ons eigen leven aan ons teruggeeft. Wat we met die vrijheid aan moeten, schrijft ze, zegt Nietzsche niet – dat moeten we zelf uitvinden. 
NRC
Bas Heijne, 31-01-2019

Friedrich Nietzsche door Edvard Munch

Prideaux is steeped (as her previous books prove) in the sensibility of the later 19th century. In her hands, we see again a world in which educated men talked about Homer, Sophocles and Plato as though they were near-contemporaries, before trotting off blithely to the nearest brothel — unless they were Nietzsche, in which case they took one look at the girls, fled to the nearest piano, struck a few chords, and ran out into the night. Best of all, she offers far and away the most evocative re-telling anywhere of the central passage of Nietzsche’s life, his friendship with Richard Wagner.


The Spectator
James Haws, 29-09-2018


Deze biografie vertelt het verhaal van een treurig, ogenschijnlijk mislukt leven dat boeken voortbracht die postuum sensationeel bleken in oorspronkelijkheid en helderheid van denken. Dat leven zelf was voornamelijk narigheid. 

Het leed stapelde zich akelig op: een vader die al jong stierf (aan ‘hersenverweking’, wat dat ook geweest moge zijn), een kwezelige en heerszuchtige moeder en zus, die hem adoreerden en in liefde smoorden, een hartsvriend – Wagner – en een hartsvriendin – diens vrouw Cosima – die hem verrieden, het vergeefs zoeken naar een vriendin die zijn vriend kon zijn. Hij wist wat hij in zich had en dat de roem ooit zou komen. Toen dat gebeurde, was het te laat en kon hij er niet van genieten. En dan nog die helse pijnen en blindheid.
Zijn waanzin, die tot uiting kwam in rare brieven die hij naar iedereen begon te sturen, ondertekend met ‘Caesar’, ‘de gekruisigde’ en ‘Dionysos’, was niet mild. Nog ruim elf jaar leed hij aan wanen, totdat de dood hem verloste. Inmiddels waren de man, zijn oeuvre en zijn roem al gekaapt door die heks van een zuster. Wat een leven, wat een boek.

de Volkskrant
Aleid Truijens, 18-01-2019

woensdag 21 augustus 2019

Gewonnen jaren















Een boek over oud worden, toe maar, ik ben tenslotte nu officieel oud met m'n 65 jaar, wel een jongere oudere dat nog wel. "Gewonnen jaren. Nieuwe inzichten over hoe wij ouder worden" van Dorly Deeg ben ik gaan lezen naar aanleiding van een interview met de schrijfster in de Volkskrant. In "Oud worden is niet meer wat het is geweest" wordt duidelijk dat het geen zelfhulpboek, maar een praktisch verslag van langlopend wetenschappelijk onderzoek.
Fragmenten uit het boek als toch wel raadgevingen, maar op een ontspannen manier.















Nooit in de geschiedenis hebben we met zovelen tegelijk zulke hoge leeftijden bereikt. We leven in gewonnen jaren. Hóé we in die gewonnen jaren leven, dat is pionieren. We doen aan onderhoud, we verliezen wat, we herstellen zo goed mogelijk, we compenseren wat we verloren zijn, en al doende leren we steeds bij. ‘Oud worden is jezelf constant vernieuwen,’ staat er op een ansichtkaart van een Rotterdamse welzijnsorganisatie voor ouderen. Maar we blijven ook wie we altijd waren.




‘Hoe word je gelukkig oud?’ Deze vraag wordt mij vaak gesteld door mensen die nog nauwelijks op de helft van hun leven zijn. Oud zijn is voor iedereen anders, maar ook de weg naar het oud zijn – de manier waarop je oud wordt – is voor iedereen heel verschillend. Die verschillen vallen weg als je het alleen over gemiddelden hebt. Het antwoord op de vraag moet dan wel clichématig zijn, want pasklare antwoorden zijn alleen mogelijk als het duidelijker is hoe iemand ouder is geworden en in wat voor situatie hij zit als hij oud is. Dus zeg ik: je moet in de eerste plaats geluk hebben. Een goede gezondheid, goede persoonlijke relaties en goede hulpbronnen moeten je te beurt vallen. Je kunt natuurlijk het geluk een handje helpen door de juiste keuzes te maken wanneer zich een keuzemoment aandient. En je kunt gunstige omstandigheden proberen te scheppen.




Van overheidswege wordt tegenwoordig ook veel nadruk gelegd op ‘actief ouder worden’. Dit motto kan een morele druk op ouderen leggen. Ben je wel actief genoeg? Moet je niet méér doen? De vele ouderen die moeite hebben met hun dagelijkse activiteiten hebben daarvoor weinig energie over. In deze omstandigheden kan moeite met dagelijkse activiteiten leiden tot de ervaring dat je gezondheid niet goed is – dat wil zeggen: niet goed genoeg om extra actief te zijn. Dit staat in contrast met vroegere tijden, toen gepensioneerden van hun rust mochten genieten en de samenleving van ouderen niets verwachtte. In die omstandigheden bleven ouderen zich gezond voelen, ook al hadden zij moeite met dagelijkse activiteiten: dat ‘hoorde bij de leeftijd’.

Waar het om gaat, is dat er niet één gedragslijn voor alle ouderen kan zijn. Net als bij de technologische ontwikkeling, zouden de behoeften van ouderen voorop moeten staan. Heb je na een zwaar leven behoefte aan alleen maar ‘zijn’, of heb je behoefte je actieve leven voort te zetten? Of wil je van dag tot dag bezien wat je wilt en kunt doen? Niemand zou zich opgejaagd moeten voelen. Niemand zou de kostbare momenten die het leven de moeite waard maken, verloren moeten laten gaan. Voor alle soorten behoefte zou de samenleving mogelijkheden moeten bieden. Dat zou de samenleving sieren.



zondag 18 augustus 2019

Een taal als muziek


"In de roman staan soera's uit de Koran, een gedicht van P.N. van Eyck, poëzie van meerdere middeleeuwse Perzische dichters, een fragment van Multatuli, of reflecties over de verhouding tussen kroonprins Willem-Alexander en zijn moeder. Abdolah schrijft over legendes in het Saffraandorp, Ismaiels dichtende oom Kazam Gan die te paard door de streek trok, maar ook over een vriendschap tussen een Iraanse balling en een Nederlander die samen een duin beklimmen."


Afgelopen week heb ik ruim 10 uur geluisterd naar Amir Vahidi, die het boek 'Spijkerschrift' van Kader Abdolah voorleest. Een ontroerend verhaal over de levens van mensen uit een afgelegen Perzisch dorp, die meegenomen worden op de maalstroom van de Iraanse geschiedenis.
Het verhaal raakte me, niet alleen door wat er gebeurde, maar ook door de fragmenten in het Farsi. Een taal die voor mij klinkt als muziek. Ik hoef niet eens te weten wat er wordt gezegd, wat het betekent, de zangerige cadans horen is al  genoeg.

zaterdag 10 augustus 2019

Identiteitsingewikkeldheid


Afgelopen dagen geluisterd naar 'Salomons oordeel' van Robert Vuijsjes.  Het identiteitsdenken in familieverband.  Thomas de Veen geeft in de NRCC-recensie: 'Nieuwe roman Vuijsje geeft het racismedebat weer' een overwogen samenvatting van het boek.

Robert Vuijsje met zijn vrouw Lynn Spier 
en hun zonen Samuel (links) en Sonny. 
Beeld Marie Wanders
"Aanvankelijk is Salomons oordeel vooral een satirische roman, die iedereen bespot die zich in zijn hokje verschanst. Maar gaandeweg ontwikkelt zich daaruit een ideeënroman, waarin een stap vooruit in het racismedebat onderzocht wordt – maar hoe zetten we die? Verzoening veronderstelt vertrouwen, en vertrouwen gaat niet samen met ongelijkheid, en ongelijkheid kan pas verdwijnen als de vaste posities verlaten worden. Wie uit z’n hokje treedt, moet erop kunnen vertrouwen dat hij er niet in teruggeduwd wordt, door blikken op straat en bij zijn volgende sollicitatiegesprek.
Die oplossing was al luid en duidelijk uit de Bijbelse titel op te maken: koning Salomon besloot te oordelen tegen de zin van beide partijen in, maar in het belang van het kind. Simpel, doeltreffend, en in zijn algemeenheid is dat ook niet het geniaalste aan Salomons oordeel. De roman moet het vooral hebben van de overtuigende manier waarop Vuijsje naar die verzoeningspoging toe schrijft. Een rigoureuze, maar pijnlijk geloofwaardige stroomversnelling in de plot laat de omstandigheden veranderen, waardoor de standpunten alsnog wankelen. Om samen verder te komen wordt wíe ze zijn belangrijker dan wát ze zijn – en wat ze daarmee doen. Waar identiteitsdiscussies vaak verzanden in verwijten van slachtofferschap of zelfgenoegzaam taalactivisme, brengt Vuijsje de zaak terug tot menselijke proporties. Daar, tussen mensen, kunnen de muren van hokjes neergehaald worden, toont Salomons oordeel, als er vertrouwen is. Dat is misschien wel de zinnigste bijdrage die een roman aan dit debat kan leveren."
In de Volkskrant licht Vuijsjes het boek zelf toe:

Wat gebeurt er als het niet langer een theoretische discussie is? Wat als je moet kiezen en kleur bekennen, aan welke kant sta je dan echt? Over dat dilemma wilde ik schrijven.
Dan het ongemak dat ik de laatste tien jaar in Nederland heb waargenomen. Het wordt veroorzaakt door een nieuwe situatie. Zwarte Nederlanders vinden: wij zijn hier geboren en we hebben net zoveel te zeggen over dit land als iedere andere Nederlander. Witte Nederlanders denken: wat krijgen we nou, dit was toch ons land, die andere mensen woonden hier wel, maar ze zijn niet helemaal Nederlands, ze zijn niet zoals wij, waarom zouden wíj ineens moeten luisteren naar wat zíj hebben te zeggen over óns land?
Om in de breedte verder te gaan met dit thema, ik lees nu al 'Dames voor Darwin' van Griet Vandermassen, heb ik het boek "Witte schuld' van Elma Drayer dat 21 augustus verschijnt op mijn te-lezen-lijst gezet. Over dit boek een interview met de schrijfster in de Volkskrant:
Ik weet nu al dat de kritiek op mijn boek zal zijn dat ik als witte vrouw niet weet waarover ik het heb als het gaat over identiteitspolitiek en racisme. Maar het thema is veel te belangrijk om aan activisten over te laten of aan griezelige rechtse types. Ik beschouw mezelf als links, ik ben zo ongeveer de enige overgebleven PvdA-stemmer in mijn omgeving. Juist als sociaaldemocraat moet je je druk maken over de wijze waarop dit debat ontspoort. Terwijl links vooral lafjes met identiteitspolitiek meegaat.

woensdag 7 augustus 2019

Lezen kan altijd


"Om opnieuw Hesse aan te halen:

Voll von Freunden war mir die Welt,
Als noch mein Leben licht war;
Nun, da der Nebel fällt,
Ist keiner mehr sichtbar.

Lezen kan altijd, ook in de nevel. 
Al is het met een zaklamp onder de dekens."

Voor Erik Scherder ben ik een tikje allergisch als hij overenthousiast mensen aan het bewegen wil krijgen, allemaal net even te. Bewegen is altijd goed, maar hij kan het echt overdrijven. 

Toen ik een luisterboek van hem zag over lezen wilde ik weleens horen of hij over lezen net zo uit z'n bol gaat als waartoe praten over bewegen hem kan brengen. Hij begint er mee dat bewegen heel belangrijk blijft, hoe kon het ook anders. Maar gelukkig zorgt lezen er (net zoals bewegen) voor dat er nieuwe verbindingen in de hersenen worden gemaakt. Lezen houdt (net als bewegen dat doet) het brein vitaal. In het korte (5 kwartier) luisterboek gaat hij vervolgens vooral in op taalontwikkeling bij kinderen en de voorname rol die voorlezen door ouders daarin speelt.  Geen echt nieuwe inzichten, maar aardig om nog een keer te horen. Verbindingen in mijn langetermijngeheugen zijn daarmee vernieuwd en verstevigd.

Anna Krijger, van het hierboven aangehaalde NRC-artikel, plaatste op Twitter de volgende heerlijke zes Gouden Adviezen om meer te lezen. Daar heb je als verknocht lezer (en tegenwoordig ook luisteraar) meer aan dan Erik's voordracht van zijn weetjes, die hij onlangs heeft opgevist  uit de taalonderzoeksliteratuur.

maandag 5 augustus 2019

Whodunit

Illustratie Paul van der Steen

Detectives kunnen mij niet gezapig genoeg zijn, ik smul van Agatha Christie's Miss Marple en Hercule Poirot,  Father Brown, Midsomer Murders dat soort werk.
"Moord  op de moestuin" van Nicolien Mizee heeft alles wat ik leuk vind in een whodunit. Veel kleurrijke personen, een oud landhuis, gekke tuiniers, een erfenis, familiegeheimen. Er wordt gekletst, getuinierd, gekookt, veel wijn en jenever gedronken en tussendoor zijn er vanzelfsprekend ook twee moorden. En dat alles wordt  prachtig relaxed voorgelezen door Hymke de Vries. Zes uur luisterplezier in de auto, onder de douche en tijdens de afwas, want verder luisteren was een must.

Thomas de Veen geeft  in NRC van 14 maart 2019 het boek maar liefst vier ballen.

Op een dag vindt ze een schedel in haar moestuintje

De detective-ontknoping is niet alleen bevredigend, maar werkt ook op een ander niveau: die bepaalt ook de literaire diepte van Moord op de moestuin. Want precies die ontknoping toont het belang van degene die nooit iets vreemd vindt, degene die wél voorbij haar hoogstpersoonlijke logica kan kijken, die zich verplaatst in die eigenaardige anderen, degene die de kleine gevoelens aandacht geeft. Judith is in de roman wat Nicolien Mizee is als schrijver: degene die de bepalende krachten in het leven waarneemt, en daar heel smakelijk over kan schrijven.

vrijdag 2 augustus 2019

One Belt, One Road

Colombo Port City op Sri Lanka: een Chinees project voor het netwerk van de nieuwe Zijderoute. Atul Loke/Bloomberg via Getty Images

Drie jaar geleden heb ik 'De Zijderoutes' van Peter Frankopan gelezen. Eind vorig jaar kwam de aanvulling op dit geweldige boek uit onder de voor de hand liggende titel 'De nieuwe zijderoutes'. De schrijver legt deze aanvulling in de inleiding van het boek uit:

Dit boek is familie van de originele versie. Gezien de manier waarop de wereld de laatste jaren is veranderd, wilde ik er aanvankelijk een hoofdstuk aan toevoegen om de conclusie aan te scherpen en bij te werken. Ik wilde uitleggen dat, hoe traumatisch of komisch het politieke leven in een tijd van Brexit, Europese politiek of Trump ook lijkt te zijn, het de landen van de zijderoute zijn die er in de 21e eeuw werkelijk toe doen. Ik wilde laten zien dat de beslissingen die tegenwoordig in de wereld worden genomen en die echt belangrijk zijn, niet worden genomen in Parijs, Londen, Berlijn of Rome – zoals honderd jaar geleden het geval was – maar in Beijing en Moskou, in Teheran en Riyad, in Delhi en Islamabad, in Kabul en in de door de Taliban beheerste gebieden van Afghanistan, in Ankara, Damascus en Jeruzalem. Ik wilde de lezer eraan herinneren dat het verleden van de wereld is gevormd door wat er langs de zijderoutes gebeurt. En ik wilde onderstrepen dat dat ook voor de toekomst zal gelden.
Tijdens het schrijven van de epiloog besefte ik dat ik meer te zeggen had dan wat een epiloog zou kunnen (en waarschijnlijk zou moeten) bevatten. Ik zag in dat het juist belangrijk was om een gedetailleerd beeld van hedendaagse aangelegenheden te schetsen, zij het door een brede lens, in de hoop om wat er wereldwijd gaande is van context te voorzien, en om verder enkele thema’s uit te lichten waarvan al onze levens en middelen van bestaan afhankelijk zijn. De zijderoute ligt in het hart van dat beeld – zo centraal dat het niet mogelijk is om te begrijpen wat vandaag en morgen in petto hebben zonder rekening te houden met de regio tussen de oostelijke Middellandse Zee en de Grote Oceaan. Dit boek is daarom enerzijds bedoeld om het verhaal te actualiseren en anderzijds om de veranderingen van de afgelopen jaren van een interpretatie te voorzien.

 In Trouw van 17 november 2018 een interview met Frankopan, dat goed weergeeft wat er in het boek wordt besproken: 'We zijn in het Westen zo met onszelf bezig dat we blind zijn voor China'.

donderdag 1 augustus 2019

Misleiding rond het Oogappeltje

Gisteren het korte hoorspel 'Darwin's oogappel' van Susan Glimmerveen gehoord. Ontroerend en mooi verhaal. De samenvatting op de Bolsite:


 Annie, de oudste en favoriete dochter van Charles Darwin, is pas tien jaar oud als zij op 19 april 1853 overlijdt. Annie's dood doet Darwin nog sterker aan het bestaan van God twijfelen en haar langdurige ziekte laat hem op een schokkende manier de keerzijde van zijn theorie van de ''survival of the fittest'' inzien.
Darwin wordt sinds de reis met de Beagle getroffen door zware ziekteaanvallen. Het idee, dat hij zijn zwakke conditie aan zijn eigen kind heeft doorgegeven, laat hem niet meer los. Pas na de dood van Annie zal hij in staat zijn de baanbrekende theorie On the Origin of Species te voltooien.



Maar nu ik wat verder zoek naar een recensie lees ik in het NRC van 6 januari 2010 dat dit oogappeltjeverhaal eigenlijk een loopje met de geschiedenis neemt.

Dat Darwin na lang aarzelen de ‘nuttige leugen’ van de religie te lijf gaat en zijn devote echtgenote Emma trotseert, zou nauw samenhangen met de dood van zijn dochtertje Annie in 1851. Daarna wil hij van god niets meer weten. Die theorie stamt uit het boek Annie’s Box uit 2000 en is dubieus. Want al was Annie Darwins oogappel, zijn secularisatie was een geleidelijk en pijnloos proces, schreef hij zelf. In 1838, ruim voor Annies geboorte, zag Darwin al geen doel, ontwerp, goed of kwaad in de natuur. „Niets dan blinde, bodemloze onverschilligheid.”

Charles Darwin en dochter Annie Scene uit de film Creation (2010) Foto: A-Film