dinsdag 1 oktober 2019

blaka bakra moksi toriman

Als mijn Duitse grootouders het gevaar van Hitler niet gevreesd hadden, waren ze eind jaren twintig nooit naar Nederland gevlucht. En als de beroemde priester en verzetsheld Titus Brandsma ze destijds niet geholpen had hun papieren in orde te krijgen dan waren ze ongetwijfeld teruggestuurd, die twee gelukszoekers. Ook dan was ik hier niet geweest. Ik moet de geschiedenis geloof ik dankbaar zijn, de héle geschiedenis, dus ook de wrede delen ervan. Ik heb mijn leven evenzeer te danken aan barmhartigheid als aan tirannie, aan de kolonisten en aan de slaven, door mijn lichaam stroomt het bloed van bezetters, maar ook dat van bevrijders.

Johan Fretz in 'Onder de Paramariboom

de ouders van Johan Fretz

Schrijver en theatermaker Johan Fretz leest zijn boek 'Onder de Paramariboom' zelf voor. Ik vond het een luisterbelevenis, elk personage dat hij tegenkomt in Suriname krijgt een eigen stem, maar ook zijn eigen twijfels en verwondering, zoals over zijn jeugd, klinken echt. Als basis voor zijn boek maakte hij video's van de reis met zijn moeder. Ik zag de video's, nadat ik het boek had gehoord. Vooral zijn moeder werd me zo sympathiek. Het was bovendien leuk om de mensen en plekken uit de vertelling te herkennen.

Johan Fretz maakte van zijn eerste bezoek in Suriname video's, die de basis vormden voor zijn roman 'Onder de paramariboom'. 'Als de volwassenen vroegen waar ik vandaag kwam, zei ik: papa komt uit Den Haag, en mama komt uit de paramariboom. Dat is een boom aan de andere kant van de zee, en in die boom groeien zwarte mensen zoals mama en Ruud Gullit.'

Maak kennis met Johan en zijn moeder

DE ZACHTMOEDIGE RADICAAL

Johan Fretz is verder gegaan met het boek en heeft er ook een theatershow van gemaakt, bijna zoals het luisterboek een hoorspel is met video, telkens een zintuiglijke toevoeging.

‘Toen ik aan deze voorstelling begon, wist ik nog niet goed wat ik ging maken: een echte conference of juist een persoonlijke vertelling over Suriname, kleur bekennen met gemengd bloed, een zoektocht naar identiteit. Tijdens de try-outs werd me al snel duidelijk dat ik eens vol voor het tweede moest durven kiezen, ongeacht welk label daarbij past. Of het uiteindelijk een cabaretvoorstelling is geworden met toneelelementen, of meer een toneelvoorstelling met muziek, of een monoloog vermengd met kleinkunst, ik weet het oprecht niet, maar wat ik in elk geval zeker weet: het is een tori geworden, het Surinaamse woord voor Verhaal. In Suriname leerde iemand me: ‘Wees een tru toriman!’ , een zin die ik ter harte heb genomen. En voor die tori nodigt deze blaka/bakra/moksi toriman jullie van harte uit.

In NieuwWij (9-6-2018) een mooi interview van Yfke Nawijn met Johan Fretz over het boek en de theatershow.

Fretz gaat in zijn verhaal op zoek naar waar hij vandaan komt, een oorsprong die hij lang had weggeduwd. “Dat is toch de kern: uiteindelijk moet ieder zich verzoenen met waar hij vandaan komt, zijn ouders. Dan valt er zoveel ruis af, over identiteit, ras en kleur.”