Waarover heb ik het? Om eerlijk te zijn, ik heb geen idee. Uitspraken over kantel- en keerpunten kun je aantreffen in zowat elk maatschappelijk debat. Of het nu gaat over overbevolking of artificiële intelligentie, over bijensterfte of de oprukkende islamisering, over klimaatopwarming of de eurozone, telkens opnieuw horen en lezen we dat we ons op een kantelpunt bevinden. Je vraagt je af: wanneer is het ooit níét twee voor twaalf? De Britse schrijver Matt Ridley noemt deze neiging om overal kantelpunten te ontwaren turning-point-itis, wat we kunnen vertalen als ‘keerpuntitis’.
Het begin van één van de vele rake hoofdstukjes in 'Alles wat in dit boek staat is waar (en andere denkfouten)' van Maarten Boudry en Jeroen Hopster. Elke keer drie tot vier bladzijde met een thema waarmee meningen, argumenten, standpunten bekeken en gewogen kunnen worden. Soms voor de hand liggend, soms verrassend, maar steeds heerlijk om te lezen....
Nu nog even verder over die kantelpunterij.
De overtuiging dat het beslissende moment van de geschiedenis zich uitgerekend nu zal voltrekken, getuigt dan ook van een bijzondere zelfgerichtheid. Ongeveer zoals middeleeuwers geloofden dat zij in het middelpunt van de kosmos leefden, geloven velen nu dat hún tijd het scharnierpunt is van de geschiedenis. Nu gaat alles kantelen, weldra volgt de ontknoping, en wie zal dan op de eerste rij zitten? Wij!
Natuurlijk is het niet uitgesloten dat wij ons wél op een beslissend moment in de geschiedenis bevinden. In vele opzichten is onze moderne tijd (gerekend vanaf 1800) inderdaad ongezien in de wereldgeschiedenis, zoals ik eerder betoogde in mijn boek Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat. Nooit eerder kenden we zo veel welvaart, nooit eerder leefden er zo veel mensen, nooit eerder was er zo lang vrede. Bovendien ligt het eraan hoe je ‘keerpunt’ precies definieert. De geschiedenis is als een boom die zich steeds opnieuw vertakt, zoals mijn kompaan Jeroen Hopster schrijft in zijn boek De andere afslag. In die optiek kun je de geschiedenis opvatten als een aaneenschakeling van kantel- en keerpunten. Maar dat is een andere weg om bij dezelfde conclusie uit te komen. Het geloof dat we ons op een uitzonderlijk kantelpunt bevinden, uniek in de geschiedenis, is nogal onwaarschijnlijk. Bijna alle generaties geloven dat ze op zo’n bevoorrecht moment leven, en ze kunnen niet allemaal gelijk hebben. Keerpuntitis is verleidelijk, maar meestal ongegrond.
