 |
| Johannes Vermeer, De Officier en het lachende meisje (ca. 1657) (detail), met in de achtergrond de wandkaart van Holland van Balthasar Florisz van Berckenrode, uitgegeven door Willem Jansz Blaeu in 1621. New York, Frick Collection. |
Op talloze schilderijen spelen wandkaarten van de familie Blaeu en navolgers van hen een prominente rol. Soms is de kaart op zo'n schilderij niet meer dan schetsmatig aangeduid. Bij andere schilderijen, zoals bij Johannes Vermeer, is de wandkaart in de achtergrond buitengewoon gedetailleerd weergegeven. Bij Officier en het lachende meisje is het de wandkaart van Holland, opgemeten en getekend door Balthasar Florisz van Berckenrode en uitgegeven door vader Blaeu, voor het eerst in 1621 gepubliceerd, die in de achtergrond de aandacht trekt.
In veel gevallen heeft zo'n kaart in de achtergrond misschien louter een decoratieve functie en vooral gebruikt om de witgekalkte muur wat meer reliëf te geven, toch is de weergave ervan tegelijkertijd illustratief voor het feit dat het in Nederlandse huizen een gewoon verschijnsel was dat daar kaarten aan de muur hingen en dat geografische kennis voor velen een rol speelde in hun dagelijks leven: als bestuurder, zeevaarder of gewoon als krantenlezer en liefhebber van geografie en geschiedenis; tijdgenoten zagen kaarten als een manier om vanuit huis de wereld te bereizen en zij zagen kaarten als het oog van de geschiedenis. De Nederlandse samenleving is in de Europese context van die tijd buitengewoon belezen. De honger naar kennis en nieuws manifesteert zich daarom behalve in geografische kaarten ook in wandkaarten die belangrijke veroveringen tot onderwerp hebben, zoals die van Den Bosch in 1629 en Recife in Brazilië in 1630. De nieuwskaart van Recife hangt in de achtergrond op een schilderij van Vermeers collega in Delft, Cornelis de Man.
Fragment uit 'De wereld van de familie Blaeu' van Kees Zandvliet (p. 139/140)
Zie ook:
