 |
| Ernst Udet, Ehmi Bessel, Carl Zuckmayer, Otto Alfred Palitzsch, Bruno Frank en Zuckmayers echtgenote Alice op het Berlijnse persbal, 1933 @ullstein bild/ullstein bild |
Een fragment uit het tweede hoofdstuk van 'Februari 1933' van Uwe Wittstock. Op dit moment één van de boeken op m'n e-reader.
♦Het zijn opgewekte, maar geen onbeladen ochtenduren, want het is uiteindelijk een afscheid. Nog maar één keer zullen Zuckmayer en Udet elkaar na deze nacht weerzien. In 1936 heeft Zuckmayer al aanzienlijk veel lef en een portie lichtzinnigheid nodig om van zijn huis in Salzburg naar Berlijn te reizen. De nazi's zijn niet vergeten met hoeveel impact hij in Der fröhliche Weinberg en De kapitein van Köpenick het krijgswezen belachelijk heeft gemaakt en ze hebben zijn stukken en boeken allang op hun verbodslijsten gezet. Maar Zuckmayer laat zich niet tegenhouden en gaat toch naar Berlijn om bevriende acteurs op te zoeken, Werner Krauß, Käthe Dorsch, en ook Ernst Udet. Die omschrijft zichzelf weliswaar altijd als een apolitiek mens, maar drie maanden na het persbal is hij lid geworden van de NSDAP en hij heeft op het luchtvaartministerie onder zijn oude eskadercommandant Göring carrière gemaakt.
Het wordt een treurige laatste ontmoeting in een klein, onopvallend restaurant. De twee zwelgen nog een keer in herinneringen, maar dan bezweert Udet zijn vriend het land zo snel mogelijk te verlaten: 'Ga de wereld in en kom nooit meer terug. Op Zuckmayers vraag waarom hij wel blijft, antwoordt Udet dat de vliegerij nu eenmaal alles voor hem betekent, en hij heeft het over de ongekende mogelijkheden die zijn werk voor de nazi's hem als piloot biedt: 'Ik kan er niet meer uitstappen. Maar op een dag gaan we allemaal naar de verdoemenis.'
In november 1941 schiet Udet zichzelf dood in zijn woning in Berlijn. Göring heeft hem verantwoordelijk gesteld voor de fiasco's van de Luftwaffe in de Slag om Engeland, iemand moet de zondebok zijn. Voor Udet zichzelf ombrengt schrijft hij met rood krijt op de muur aan de kopse kant van zijn bed, als verwijt aan Göring: 'IJzeren man, je hebt me in de steek gelaten!'
De nazi's doen alsof zijn dood een ongeval is en Zuckmayer verneemt erover in zijn ballingschap op zijn farm in Vermont. Het nieuws houdt hem, zoals hij zich later herinnert, lang bezig, tot hij uiteindelijk achter zijn typmachine gaat zitten en in een kleine drie weken de eerste akte van zijn stuk Des Teufels General schrijft. Het is het verhaal van een charismatische Luftwaffe-generaal die Hitler veracht, maar hem dient uit verkeerd opgevatte liefde voor Duitsland en de vliegerij. Als de oorlog voorbij is, is het toneelstuk klaar. Het wordt een van Zuckmayers grootste successen.♦
