 |
| De Singelbrug bij de Paleisstraat in Amsterdam, George Hendrik Breitner, 1898 |
En dan steeds zou ik fragmenten op m'n blog willen delen. Het is zo interessant en mooi geschreven. Een voorbeeld over een schilderij van Breitner, aan het einde van de negentiende eeuw.
Het werk bevat ook een geheim, dat ontdekt is toen er een infraroodopname van is gemaakt. De scan liet een bijzondere onderliggende eerste schilderlaag zien die twee jaar voor de uiteindelijke versie is gemaakt. De vrouw in het midden was op de eerste laag geen modieuze dame, maar een dienstmeid met een schort voor. De man naast haar met de bolhoed was er ook nog niet en een dienstbode met een gestreepte jurk en wit schort rent ervoor en nam zijn plaats in. Breitner, ‘schilder van het volk’, schilderde twee dienstmeiden, omringd door mensen uit de arbeidersklasse, prominent in het zicht. Niet de chique dame was de hoofdrolspeelster, nee, een eenvoudige maar aanwezige dienstmeid liep in het midden recht op ons af. Geen mens wilde dit op deze manier aan de muur hebben. De dienstmeid was veel te prominent aanwezig. Ze werd in 1889 in de kranten door critici ‘een Amsterdamse straatmeid van het bekende type’ genoemd.
De eerste versie van het werk werd dan ook niet verkocht. De kunsthandelaar Wisselingh kon het werk twee jaar lang niet kwijt en wilde dat Breitner het werk veranderde. Hij pimpte de dienstmeid op tot een chique dame, een vrouw van stand met een bontmanteltje en een gestippelde voile. Zo’n chique vrouw ging overigens vaak ’s avonds laat uit naar diners, bals en uitvoeringen, ze stond laat op, en ’s morgens bleef ze thuis en schreef brieven. Ze kleedde zich dan pas voor de lunch. Misschien zijn we haar hier op zo’n moment tegengekomen. Toen er eenmaal een dame van stand op stond werd het meteen, een paar weken later, verkocht door Wisselingh aan een andere kunsthandelaar, en later ook weer terugverkocht. In 1912 kocht het echtpaar Drucker-Fraser het, en zij lieten het na aan het Rijksmuseum.
Dit hele proces illustreert de marktwerking maar laat ook zien dat, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, een kunstenaar niet altijd alleen maar precies doet wat hij wil en nooit compromissen sluit. Niet iedereen had bijvoorbeeld zoals Vincent van Gogh een broer Theo die hem voorzag van verf en inkomen, waardoor Van Gogh ook de compromisloze kunst kon maken die hij wilde maken. Kunstenaars als Breitner konden zich ook aan aan de wensen van hun publiek en de klant aanpassen, als bleek dat dat nodig was, zoals zovelen dat deden en nog steeds doen. Hun kunst is er niet minder om. (p. 181/182)
 |
| Foto van de oorspronkelijke versie van het schilderij (Wikipedia) |
