maandag 22 februari 2021

Rembrandt en de poedel


Tijdens één van de colleges 'Hollandse kunst in de Gouden Eeuw' besprak Judith Noorman het schilderij van Rembrandt, 'Zelfportret in oosterse kleding met poedel'. Natuurlijk spreekt de poedel me direct aan en zeker deze doedel. Maar de krullebol lijkt niet helemaal thuis te horen op dit portret. En dat klopt ten dele ook wel, want ze is er pas twee jaar na het voltooien van het werk door Rembrandt bijgezet. Dat was in 1633. 

Onno Blom vertelt in zijn Rembrandt-column in De Volkskrant over het waarschijnlijke hoe en waarom.

Mijn favoriete hond staat op het schilderij uit 1631 waarop de Rembrandt zichzelf heeft afgebeeld als oosterling. De kunstenaar draagt een glanzend goud gewaad, een donkere fluwelen mantel en een tulband met een veer erop. Aan zijn voeten zit een poedel. Met zijn donzige krullen, warme snoet en die witte baan over zijn kop, ziet hij er heel aaibaar uit.

Dit schilderij zag er eerst anders uit. Dat weten we omdat er een kopie van bestaat zonder hond, en omdat de röntgenfoto van het origineel als twee druppels water lijkt op de kopie. Dus moet het dier er later op zijn geschilderd.

Kopie gemaakt door een leerling van
Rembrandt: Isaac de Jouderville

Op het signatuur, ‘Rembrant f ... 1631’, spelde Rembrandt zijn voornaam voluit, maar zonder ‘d’. Dat deed hij alleen aan het einde van 1632 en het begin van 1633.

Rembrandt moet de poedel hebben toegevoegd in de lente van 1633. Hij had toen net zijn geboortestad Leiden verlaten en stond op het punt zich in Amsterdam te verloven met de chique en bekoorlijke Saskia van Uylenburgh.

Van dit schilderij bestond ooit een pendant, waarvan nu alleen nog een kopie bewaard is gebleven en waarop ook Saskia stond afgebeeld in oriëntaals kostuum.

Honden waren niet alleen symbool van onreinheid en verboden verlangens, maar ook van edele eigenschappen. Zou Rembrandt de poedel aan zijn voeten hebben gezet als teken van trouw aan zijn toekomstige vrouw?

My ten favorite Rembrandt self-portraits


About 1631 Rembrandt took on one of his more outlandish identities – literally outlandish, as an oriental of sorts, with a poodle that competes with him for attention. As  idiosyncratic as the image appears, it has non-poodle antecedents some of which Rembrandt knew. This self-portrait, the only one in which Rembrandt shows himself standing in full length, came into sharp focus for me when I became guest curator of an exhibition called Rembrandt’s orient. This is one of Rembrandt’s more outspoken appropriations of the orient, for purposes we can only guess at.