Kunstproductie in de late middeleeuwen 3 - 11 en 12


11. Prentenmakers in de Rijnstreek 

Uitvinding, marketing en verdeling van beelden

Meester ES, Kleine maagd van Einsiedeld


* prentenmaker = een bijzondere vorm van kunstenaarschap:

  • ze bepalen helemaal zelf het beeld (in een poging de markt te volgen, maar ook te sturen!)
  • geen directe opdrachtgever, rekening houden met marktvraag en verkoopbaarheid van het product
  • prenten productie vergt relatief weinig initiële kosten
  • hun beelden verspreiden zich razendsnel én massaal

* de Rijn is een essentiële snelweg (distributienetwerk) van ideeën, papier (nieuwe productiecentra), prenten (soms handel in grote partijen!)

* de basis van veel prentmakers ligt in de metaalbewerking.


* eerste generatie (ca. 1450-1490)

  • Meester van Berlijnse Passie
  • Meester ES
  • Martin Schongauer
  • Israhel van Meckenem

Liefdestuin,

Israhel van Meckenem naar Meester ES 


* tweede generatie (ca. 1490-1520)

  • Albrecht Dürer 

* houtsneden vanaf 1420, kopergravures vanaf 1440

* merk = belangrijk voor herkenbaarheid/betrouwbaarheid t.o.v. koper

* per koperplaat 200 à 800 afdrukken (E.S. en M.S. experimenteren met oplage-verhogende druktechnieken), maar houtsneden kunnen in veel hogere oplagen

* publiek

  • kloosterzusters (Meester v Berlijnse Passie liet zelfs "invulprenten" drukken die de nonnen na aanvulling in een handschrift konden verwerken, borduren
  • pelgrimsouvenirsprenten
  • andere kunstenaars (ontwerptekeningen, modeltekeningen!)


12. Verklaringen van auteurschap en expertise 

signaturen en zelfportretten

* Signaturen: niet alleen bij graveurs, maar ook bij schilders, geelkopergieters, beeldhouwers. Bij de schilders bespreken we alleen het bekendste voorbeeld, Jan van Eyck

signaturen bij Jan van Eyck

* steeds anders (meestal op de lijst) en dus telkens met een betekenis

* Arnolfini dubbelportret: J V E was hier (dwz "in deze door mij bedachte ruimte")

* H. Barbara: JVE "heeft me gemaakt (dus de schets is een afgewerkt product !!!)

* Portret van Margaretha van Eyck "mijn man maakte mij af in 1439" 

The inscriptions and frame mouldings


Jan van Eyck makes all the sitters turn to look directly out at the viewer and, significantly perhaps, the inscriptions make the images speak: in the portrait of his wife, along the top of the frame, are the words, 'My husband Johannes completed me in the year 1439, June 17, and along the bottom of the frame, My age is 33 years. Als ich can' (as I can, Jan's personal motto)

* telkens een illusionistisch effect + het schilderij laten spreken 

* soms laat hij de opdrachtgever spreken (bij Kanunnik van der Paele)

* ook geelkopergieters (+bronsgieters) signeren hun werk (doopvonten, lezenaars, paaskandelaars)

* vb doopvont Sint-Maartenskerk Halle, door Guillaume Lefèvre 1446 

  • woonplaats (duidelijk een advertentie) MERK OP: de uitvoerder, niet de ontwerper!!!


* 1519 Peter Visscher op het bronzen Sint-Sebaldusschrijn + zelfportretje + vermelding

* 1493 Adam Kraft op de Sacramentstoren van Nuremberg + zelfportret

-! Soms ook zelfportret of vermelding verstopt, puur uit vroomheid (vb Brent Notke me fecit, aan de binnenkant van een gekruisigde Christus)

 Zelfportretten

* 1433 Jan van Eyck, Portret van een man (met vermelding "als ich can") waarschijnlijk zelfportret

* 1455 verbluffend zelfportretje Jean Fouquet op een goudplaatje !

* 1490 kopergravure met Israhel van Meckenem + zijn vrouw! (lettertype overgenomen van Arnolfini dubbelportret...)

* 1500 Albrecht Dürer, 27 jaar oud, zijn hond likte eraan..., "in echte kleuren", het diende een publicitair doel, maar het was ook een nauwelijks verholen link naar een vera icon van Jezus.


Abonneren op: Posts (Atom)