De natuur geknecht: De 17de -eeuwse Barok
zoals verbeeld in beeldhouwwerk, fonteinen,
tuin- en parkaanleg van o.a.
het kasteel van Vaux-le-Vicomte, het paleis van Versailles en van paleis Het Loo in Apeldoorn
het kasteel van Vaux-le-Vicomte, het paleis van Versailles en van paleis Het Loo in Apeldoorn
Tijdens de Barok ontwikkelen zich de sonate en de symfonie. De indeling, bestaande uit een inleiding, het eigenlijke stuk en een afsluiting, vormen een kenmerk van de Barok. In de architectuur zien we eveneens een inleidende ruimte, de eigenlijke hoofdruimte en een afsluiting. De materialen die gebruikt worden, zijn rijk: marmer en goud. Voor de Barok is niets te gek. Zoals de indeling van het gebouw is, is ook die van de tuin. In de Barok worden we overdonderd door de grootheid van de ruimte. Zelfs de horizon komt de Zonnekoning toe!
Renaissancetuinen
- Tuin voor de sier en statusbevestigend.- Vakken in vierkanten en cirkel, meetkundige vormen in een patroon, maar nog geen hoofdas. Alle assen zijn gelijkwaardig, of er is geen rangorde.- Het huis staat los van de tuin, is geen totaalontwerp.- Beelden uit de Mythologie met symboolwaarde voor de bewoners/eigenaar van tuin en huis.- Altijd groen, het hele jaar door. Het draait in deze tuin om de vorm en die moet het hele jaar door te zien zijn. Dus: Groene architectuur in laurier, buxus en hulst.- Naast groen een hoofdrol voor water.- Parterres: Tuinieren in vorm en patronen op de grond.- Relatie met het omliggende landschap, schikt zich naar het landschap.
Baroktuinen
- De mens wil over de natuur heersen. Huis en tuin als één stijl en één ontwerp .- Symmetrieas verbindt het huis met de tuin, met zichtlijnen vanuit het huis.- Assen verdelen huis en tuin in gespiegelde delen, of dubbel gespiegeld.- Tuin is enorm en moet optisch nog groter lijken. Liefst ‘voorbij de horizon’.- Beelden, vijvers en fonteinen verfraaien de tuinen en staan op strategische plekken.- De natuur is aan banden gelegd: orde, geometrie, symmetrie.- Beplanting: Hagen, bomen, struiken en alles moet geknipt!- Daarnaast showen wat je bezit: Collecties bloemen en potplanten tonen, verzameling oude o sinaasappelbomen in potten en bakken.
 |
Le domaine de Vaux le Vicomte en 1661 |
Absolutisme
De absolute monarchie of het vorstelijk absolutisme is een regeringsvorm waarbij de vorst over
volledig regerende autoriteit beschikt; hij is niet door wetten gebonden, noch is hij
verantwoording verschuldigd. Het klassieke aangehaalde voorbeeld van absolute monarchie zijn
de regeringen van Lodewijk XIV, Lodewijk XV en Lodewijk XVI (het ancien régime). Na 1614
kwamen de Staten-Generaal niet meer bijeen. De adel werd uitgeschakeld als regionale
bestuursmacht en als bron van de koningsmacht. De Franse koning beriep zich voortaan op het
droit divin, een "goddelijk recht" om te regeren; hij was aan niemand anders dan God
verantwoording verschuldigd. Het Franse absolutisme werd neergehaald met de Franse
Revolutie.
Louis Le Vau, een architect die in de zeventiende eeuw leefde en werkte in de Lodewijk XIV-stijl voor de gelijknamige koning. Hij was de eerste architect van het kasteel van Versailles en ook het kasteel van Vaux-le-Vicomte heeft Le Vau bekendheid opgeleverd.
 |
| 17 August 1661. Louis XIV attends a magnificent party hosted by Nicolas Foucquet at his château de Vaux-le-Vicomte. A myth soon arose that the splendour of the party and Foucquet's obvious wealth led to Louis arresting his minister. This, however, is not true. Louis had visited Vaux several times previously and was aware that Foucquet was an incredibly rich man. More recently, and influenced by Colbert, Louis had come to believe that Foucquet's wealth had been embezzled from the royal finances, of which Foucquet was superintendent.Louis had been planning Foucquet's fall since May, but had delayed the order until September. It was only the close proximity in time of the date of the party and that of the arrest that led to a direct connection being made between the two events. Dr Josephine Wilkinson @Jo_History |
Charles Le Brun, barokschilder uit de Franse school. Le Brun was in 1648 medeoprichter van Académie royale de peinture et de sculpture en hofschilder van Lodewijk XIV van Frankrijk en in het bijzonder belast met het toezicht op de Gobelinmanufactuur. Hij staat samen met de koning afgebeeld op een wandtapijt, dat het koninklijk bezoek aan de werkplaats vereeuwigt. Tussen 1681 en 1684 schilderde Charles Le Brun het plafond van de Spiegelzaal van het Kasteel van Versailles.
André Le Nôtre was tuin- en landschapsarchitect. Hij was van 1645 tot 1700 verantwoordelijk voor de tuinen van koning Lodewijk XIV meer bepaald de tuinen van het kasteel van Versailles.
Le Nôtre werd geboren als zoon van Jean Le Nôtre, de tuinarchitect van Lodewijk XIII. In 1656 kreeg hij van Nicolas Fouquet de opdracht om in de tuin van het Kasteel van Vaux-leVicomte de natuur te ontwerpen naar de barokke Italiaanse stijl. Le Nôtre slaagde erin om een harmonieus geheel te maken van waterpartijen, parterres, grotten en fonteinen. De tuin was minstens even geslaagd als het kasteel. Toen Lodewijk hoorde van dit natuurtalent haalde hij Le Nôtre samen met de andere architecten onmiddellijk naar Versailles, waar hij een persoonlijke vriend van Lodewijk werd. Fouquet werd gearresteerd, daags na de opening om overigens nooit meer uit gevangenschap terug te keren. Le Nôtre had in de 17de eeuw een internationale faam, en kreeg grote opdrachten.
Tuinen van Versailles
De Franse tuin van het Kasteel van Versailles in Versailles vlak onder Parijs in Frankrijk is de grootste Franse tuin ter wereld. Zelfs de horizon was nog Kroondomein... De wereldberoemde Franse tuinen van Versailles met hun vele fonteinen zijn aangelegd door tuinarchitecten André Le Nôtre en graaf Caraman, die tekende voor de 18de-eeuwse tuinen van het Klein Trianon. De afmetingen van deze tuin zijn enorm en de tuin omvat veel vijvers, fonteinen, honderden beelden, zuilengalerijen, paviljoenen, bloemperken, lusthofjes, de oranjerie, een grot en een groot kanaal. Versailles is wereldberoemd om de grote hoeveelheid werkende fonteinen. Vrijwel alles is precies gebleven zoals in de tijd van de Zonnekoning. Deze koning was verzot op watervallen en waterpartijen. De vergulde fonteinen en bassins staan allemaal perfect symmetrisch opgesteld. De sculpturen verbeelden goden, mythen en de seizoenen die, volgens de filosofie van die tijd, waren onderworpen aan de macht van de vorst. Het waterverbruik was enorm, er werden daarom speciale kanalen en aquaducten van de Seine aangelegd om Versailles van water te voorzien. De fonteinen werden zelfs enkel in werking gesteld als de koning in de buurt was en Lodewijk schreef een handleiding en een wandeling voor de hovelingen. Lodewijk bleef deze passie voor zijn tuinen behouden tot op hoge leeftijd.
Paleis en tuinen van Het Loo in Apeldoorn
Stadhouder Willem III en prinses Mary lieten achter het paleis een grote tuin aanleggen. De tuin was net zo belangrijk als het paleis. Hier konden Willem en Mary hun macht en rijkdom in volle glorie laten zien. Het was immers een wonder: een perfect symmetrische tuin vol bijzondere planten, bloemen en hoge fonteinen midden op de ruige en droge Veluwe. De tuin was het decor voor het vorstelijke leven van Willem en Mary. In de koningstuin speelde de stadhouder samen met zijn gasten een spelletje bowling of kolf, de voorloper van golf. Mary wandelde met haar hofdames in haar koninginnetuin onder de loofgang, zodat ze uit zon bleef. De tuin was ook de ‘pronkzaal’ voor Willem en Mary’s verzameling bloemen en planten, die de stadhouder via zijn connecties met de VOC en de WIC uit Zuid-Amerika en Azië kreeg. De tuin van Paleis Het Loo is uniek: het is de enige reconstructie van een 17de-eeuwse baroktuin in Nederland.
