"Het was het decennium van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging, van Martin Luther King en Malcolm X; van de moord op John Fitzgerald Kennedy; van Mao in China, Soeharto in Indonesië, Chroetsjov in de Sovjet-Unie, Castro in Cuba. Afrika werd gedekoloniseerd, de Berlijnse Muur gebouwd. En natuurlijk was daar het Amsterdam van 'kabouter' Roel van Duijn, het Italië van de cineast Pasolini en
Bob Dylan zong: 'The Times They Are a-Changin'.'
Want het was ook het tijdsgewricht van de vrije seks met de minirok als ultiem bewijs van emancipatie; van secularisatie, van schijt aan het gezag, van lsd en 'langharig werkschuw tuig'; van baas in eigen buik en het nakende einde van het industriële tijdperk in welvaartsstaten vol onblusbaar consumentenverlangen. De kleuren-tv is van 1967." (Volkskrant 16-03-2018)
In het boek van Geert Buelens, 'De jaren zestig, een cultuurgeschiedenis', wordt daar in een fijn leesbare stijl over geschreven en wel zo'n 1400 pagina's lang. Ik lees nu over 1960 en de ontwikkelingen in Afrika, dekolonisatie en de muziek die daaruit voortkwam. Een fragment over het nummer 'Indépendance Cha Cha'.
Dat betekende echter niet dat ze gedoemd waren onpersoonlijke ‘internationale’ kunst te maken of Europese kunst met een zogenaamd exotische inslag. De interessantste artiesten exploreerden de verschillende manieren waarop de zwarte cultuur zich sinds de tijd van de slavenhandel over de wereld had verspreid. ‘Indépendance Cha Cha’ van African Jazz, de Afrikaanse hit van 1960, illustreert concreet hoe dat ging. De naam van deze Congolese supergroep rond Joseph Kabasele (ook bekend als Le Grand Kallé) was in het Engels – conform de taal die ook in de Franstalige wereld in toenemende mate met ‘cool’ en jeugdcultuur geassocieerd werd. Voor Afrikanen was het ook de taal van de door hen bijzonder gerespecteerde jazzmuzikanten. De jazz gold al sinds de jaren twintig als de zwarte amusementsmuziek bij uitstek; op voornamelijk Europese instrumenten gingen Afrikaanse ritmes de wereld rond en zo kon een zwarte muzikant als Louis Armstrong wereldwijd faam en respect oogsten. Dat wilden zij vanzelfsprekend ook. De titel en het ritme van het lied illustreerden dan weer dat ook de Spaanse koloniale geschiedenis grote gevolgen had voor de ontwikkeling van de populaire muziek. In de naoorlogse jaren waren vooral de Cubaanse son (in Congo rumba genoemd), de mambo en de chachacha immens populair. ‘Everybody Loves to Cha Cha Cha’ heette de hit die Sam Cooke in 1959 had gescoord en dat gold inderdaad lang niet alleen voor de Amerikaanse jeugd. Ook in Afrika was men er gek op. Deze ‘Indépendance Cha Cha’ had natuurlijk een enorme symbolische betekenis – met dit lied werd de onafhankelijkheid gevierd, met een titel deels in de taal van de kolonisator en een tekst afwisselend in het Kikongo, Tshiluba en Lingala.21 Naam, titel, tekst en muziek illustreerden hoezeer deze moderne Afrikaanse cultuur een mengvorm was die – anders dan de beat, rock en popmuziek die op hun beurt de wereld veroverden in deze periode – niet zozeer Anglo-Amerikaans was maar een mix van Afrikaanse, Afro-Cubaanse en Afro-Amerikaanse elementen.
Hier manifesteerde zich een internationale, in belangrijke maar niet exclusieve mate zwarte populaire cultuur die zijn faam dankte aan ontwikkelingen in steden als New Orleans, New York, Parijs, Havana en Leopoldstad. De veeltaligheid van het lied was geheel conform de Afrikaanse realiteit. Waar Europa na 1945 grotendeels etnisch gezuiverd was of meertalige gebieden als België in een niet-aflatende strijd verwikkeld bleven over taal en cultuur, stond deze Afrikaanse popmuziek symbool voor de internationale en culturele solidariteit met alle landen van wat later de Black Atlantic zou worden genoemd, dat gebied aan beide kanten van de Atlantische Oceaan waarvan de geschiedenis bepaald is door de slavenhandel en dat door wederzijdse culturele beïnvloeding een enorme stempel heeft gedrukt op de hedendaagse cultuur.
Indépendance Cha Cha Kabasselé African Jazz 1960
