Volendammer vissers - Georg Hering, 1917 - Zuiderzeecollectie |
Volendam is een eenvoudig vissersdorp dat op de meeste landkaarten niet voorkomt, maar voor kunstenaars is het beslist een bezoek waard, omdat de inwoners net als die van Marken hun gewoonten en tradities uit de goede oude tijd hebben bewaard. Deze opeenhoping van armoedige huisjes behoort tot de stad Edam, die hooguit een mijl verwijderd ligt en ondanks de nabijheid van een belangrijke stad en de geringe afstand die hen van de hoofdstad scheidt, lijken deze dappere mensen meer vervreemd van wat er zich in Europa afspeelt dan de bewoners van Nieuw-Caledonië. Voor hen ligt de grens van de wereld bij datgene wat het oog waarneemt; en als men ze ziet, twijfelt men er niet aan dat ze afstammen van de onverschrokken zeevaarders die de wereldzeeën bevoeren en langs alle kusten de vlag van de Verenigde Provinciën toonden.
Zo schrijft Henry Havard in 1873 over Volendam in zijn boek 'Pittoreske reis langs de dode steden van de Zuiderzee'. Met dit kleurrijke verslag heeft hij Volendam uit de vergetelheid gehaald en werd het rond 1900 een kunstenaarsdorp waar plein-air schilders uit Nederland maar ook, Duitsland, Engeland en Amerika aan het werk gingen. Die kunstenaars, waar behalve schilders ook fotografen en beeldhouders bij hoorden, vonden allemaal een warm onthaal in Hotel Spaanders. Leendert Spaanders, zijn vrouw en dochters hebben het wervende werk van Harvard volop voortgezet. Dat Volendam nu een toeristische hotspot is vindt z'n oorsprong in hun voor die tijd moderne campagne-activiteiten. Zo liet Spaanders door heel Europa prentbriefkaarten verspreiden, zorgde hij ervoor dat er artikelen in Amerikaanse bladen verschenen en nam zijn dochters in klederdracht mee over de grenzen naar openingen van tentoonstellingen.
Over de ontwikkelingen die het ontstaan van Volendam als 'landelijke' kunstenaarskolonie en andere plaatsen zoals bijvoorbeeld Laren en Katwijk aan Zee in de hand gewerkt hebben gaat het werkelijk schitterende boek 'Volendam kunstenaarsdorp' van Brian Dudley Barrett en André Groeneveld als 'fysiek' boek alleen nog tweedehands verkrijgbaar. Maar gelukkig is het ook op internet als te downloaden document beschikbaar. En in het tijdschrift Land of water, jrg 3 (11/2009) heeft Barrett het boek samengevat: Volendam het magentadorp van Holland.
Een echt inkijkje in het Volendamse leven van zo'n ruime eeuw terug biedt het artikel van de kunstenaar Otto van Tussenbroek, die er verblijf heeft gehouden.
Zijn beschrijving van het 'kuische' niet tonen van het haar door Volendamse meisjes en Harvards Volendammers als fatalistische Turken doet me wel een beetje gniffelen als ik denk aan de politieke keuze van een flink deel van de hedendaagse Volendammers.
Ivar Kamke (1882-1936) Poseren op het Spieringpad (circa 1905) |
Volendam als ‘sketching-ground’,
door Otto van Tussenbroek. Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 26(1916)